Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De legesinkomsten voor de aanvragen omgevingsvergunningen bouw zijn sterk afhankelijk van het aantal grote bouwplannen. Dit is een risico voor het behalen van de baten, omdat de gemeente Deurne hier zelf geen invloed op heeft en afhankelijk is van derden. Om dit risico te verminderen, wordt jaarlijks voor de bepaling van de baten een inschatting gemaakt van het aantal grote plannen. Als de opbrengsten structureel achterwege blijven, worden de baten bijgesteld.

Uit de resultaten van de afgelopen jaren blijkt hoe wisselend de inkomsten zijn, variërend van een negatief saldo van bijna € -500.000 tot een positief resultaat van € 300.000. In de laatste 14 jaar (Wabo periode) waren de inkomsten gemiddeld € -32.756 per jaar lager dan begroot. Gezien de sterk wisselende en verschillende negatieve resultaten is er een reële mogelijkheid dat dit risico ook in 2025 optreedt.

De effecten van de klimaatverandering uiten zich steeds vaker in weersextremen, zoals de overstromingen en ondergelopen kelders in de gemeente Deurne als gevolg van overvloedige neerslag. Als gevolg van de staat van de bomen in onze gemeente, waarvan er vele aan vervanging toe zijn, bestaat het risico dat stormen, rukwinden of winterse neerslag bomen ontwortelen. Afhankelijk van de locatie kan dit leiden tot herstelkosten voor wegen, straatmeubilair, riolering, het wegpompen van overvloedig water en andere gemeentelijke eigendommen. Daarnaast ontstaat er tijdens warme en vooral droge zomers een toenemend brandgevaar, leidend tot verhoogde inzet van hulpdiensten, die deels ook door onze gemeente worden gefinancierd.

Er is een klein risico dat de gemeente de BTW niet terug kan vragen óf moet storten in het Btw Compensatie Fonds (BCF)*.
Tot nu toe is er ieder jaar geld overgebleven in het BCF dat werd teruggestort naar de gemeenten. De provincie geeft daarom aan dat de verwachte teruggave structureel mag worden opgenomen. Het risico bestaat dat er een jaar komt dat het BCF niet voldoende is. Dan wordt er geen geld uitgekeerd of moet er zelfs geld toegevoegd worden. Nu het economisch goed gaat en er veel geïnvesteerd wordt, wordt er veel BTW gecompenseerd. De kans dat het BCF op het einde van het jaar op is, neemt hierdoor toe.

*Gemeenten declareren hun BTW op overheidstaken bij het BCF. De Rijksoverheid heeft een plafond aangebracht in de declaraties. Blijven de gezamenlijke gemeenten onder het plafond, dan wordt het verschil aan het fonds uitgekeerd. Wordt het plafond overschreden, dan moet er geld worden toegevoegd aan het BCF.

Het grondbedrijf is financieel gezond. Risico’s binnen de grondexploitaties kunnen worden gedekt via de Algemene Reserve Grondbedrijf (ARG) en de te verwachten winsten.
Na vaststelling van het Herfstbericht 2024 omvat het grondbedrijf 15 actieve grondexploitaties. Het bruto risicobedrag is € 3.446.541. Het betreft de volgende onderdelen:
·   Milhezerweg: € 25.000
·   Vlierden Zuid: € 25.000
·   Helenaveen Zuid: €  81.963
·   Meistraat: € 28.178
·   De Rijtse Vennen € 298.400
·   Stationsstraat-Haspelweg € 2.988.000
De kans van het intreden van een risico is per risico ingeschat (bandbreedte 25%-75%).
Het netto risico actieve grondexploitaties bedraagt: € 1.590.420

Het volledige netto risicobedrag wordt afgedekt met de ARG en/of te verwachten winstnemingen. Het grondbedrijf vangt de risico’s binnen de betreffende grondexploitaties in eerste instantie zelf op, namelijk voor een bedrag van € 80.071. Als de winstpotentie onvoldoende groot is of de grondexploitatie negatief is dan dekt de gemeente de risico’s af met de ARG. Dit betreft een bedrag van € 1.510.350.

De ARG beschikt over afdoende middelen om het risico af te dekken.

In 2023 is gestart met de vervangingsopgave  van achterstallig onderhoud. Dit proces wordt in 2024 doorgezet. Er zijn inmiddels structurele investeringsmiddelen beschikbaar (proces basis in beeld). Toch bestaat de mogelijkheid dat die niet voldoende zijn. In deze risicoparagraaf wordt daarom nog wel uitgegaan van een risico van 3,5 miljoen.

Met ingang van 2015 zijn gemeenten op grond van de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet integraal verantwoordelijk voor drie decentralisaties in het sociaal domein. Tot het jaar 2018 ontving de gemeente voor het sociaal domein een aparte decentralisatie-uitkering; vanaf de begroting 2019 zijn deze gelden voor het overgrote deel opgegaan in de algemene uitkering en zijn daarmee niet meer apart gelabeld. In de begroting zijn de budgetten van het sociaal domein aangepast conform de prognoses die voorhanden zijn van de GR Peelgemeenten. Actuele prognoses nemen niet alle risico’s weg en daarom is er een bruto risico opgenomen van € 2,0 miljoen.

Risico’s binnen het sociaal domein hebben betrekking op:
•   Het gaat om “open eind” regelingen;
•   Bij jeugd kan een aantal partijen rechtstreeks verwijzen, zodat de gemeente geen invloed heeft op de kosten die uit die verwijzingen voortvloeien;
•   Instanties mogen tot 3 jaar na dato facturen sturen;

Dure begeleidingstrajecten en dure voorzieningen (woningaanpassingen) hebben, ook bij kleine aantallen, grote invloed op het budget.
De bestaande risico’s worden gewaardeerd op 3, het netto risico bedraagt dan € 1,2 miljoen.

Juni 2023 heeft de Raad van State de bezwaren die waren ingediend over de aanleg van de tunnel ongegrond verklaart. De behandelingen van de bezwaren heeft uiteindelijk tot een vertraging van 3 jaar gezorgd. Gedurende deze periode hebben diverse ontwikkelingen (Corona, stijgende inflatie, oorlog Oekraïne) ervoor gezorgd dat de kosten voor de tunnel aanzienlijk hoger kunnen gaan uitvallen dan begroot. Ook (aanvullende) subsidies zullen opnieuw moeten worden aangevraagd. Al met al kan dit betekenen dat de tunnel 3,5 miljoen duurder gaat worden dan eerder begroot.

20% over de begrote huurinkomsten (€ 1.086.000): € 217.200;
een bedrag van € 100.000 voor overige risico’s, zoals onverwachte weersomstandigheden, brand, aantreffen van asbest enzovoorts.
Op basis van deze grove indicatie wordt een risico van € 317.200 per jaar ingeschat en wordt de kans van optreden tussen 25% en 75% (klasse 3) geschat. € 190.320 (60%) is hierdoor aangehouden als bedrag voor de risico’s van de vastgoedexploitaties.

De gemeente Deurne belast personeelskosten door aan projecten. Het risico bestaat dat er in de toekomst minder projecten zijn in de gemeente Deurne of dat niet alle kosten doorbelast kunnen worden. Rekening houdend met de ambities uit het raadsprogramma, maar ook met de opstartfase van projectmatig werken, wordt dit risico ingeschat als net boven gemiddeld.

De algemene uitkering vanuit het Rijk wijzigt voortdurend. De financiële impact van door het Rijk genomen besluiten is voor de gemeente groot. De gemeente volgt het rijksbeleid nauwlettend. Op het moment dat de financiële consequenties duidelijk zijn, worden deze verwerkt in de begroting.

Het Rijk moet de komende tijd gaan bezuiningen. Dit kan effect hebben op de hoogte van het totale gemeentefonds. Wat de effecten zijn voor de afzonderlijke gemeenten is nog niet duidelijk. Daarom wordt voor de risicowaardering klasse 5 aangehouden.

De kwaliteit van de dienstverlening van de gemeente is afhankelijk van accurate gegevens en goed functionerende applicaties. Onze informatievoorziening is van essentieel belang voor het behalen van resultaten en productiviteit. Onderbrekingen in de informatievoorziening en de beveiliging van informatie vormen aanzienlijke bedrijfsrisico's. Mogelijke gevolgen hiervan zijn het langdurig stilvallen van de dienstverlening, datalekken, het overschrijden van wettelijke termijnen, bijbehorende kosten en imagoschade, alsook uitgaven voor noodprocessen om de dienstverlening te handhaven en herstelmaatregelen voor de gevolgen. Daarnaast wordt het steeds belangrijker om de Operationele Technologie (OT) in gebouwen en openbare werken te beveiligen om de samenleving te beschermen.

Volgens het recent gepubliceerde Dreigingsbeeld 2023 heeft de VNG Informatiebeveiligingsdienst (IBD) de afgelopen twee jaar steeds meer meldingen ontvangen van situaties waarin gemeentelijke processen langer verstoord waren door schadelijke gijzelsoftware. Criminelen aarzelen niet om privacygevoelige gegevens van inwoners, bedrijven en medewerkers online te publiceren.

Daarnaast schetst het Cybersecuritybeeld Nederland 2023 van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) en de dreigingsanalyses van het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) een stijging van cyberaanvallen in het kader van geopolitieke spanningen, conflicten en internationaal "hacktivisme", met gevolgen die zich in ketens verspreiden. De Russische oorlog tegen Oekraïne neemt hierin een prominente plaats, maar ook digitale aanvallen rond de oorlog in Gaza hebben tot enkele incidenten bij Nederlandse organisaties geleid.

De complexe mix van snel ontwikkelende technologieën, zoals 'Generatieve AI' (kunstmatige intelligentie), waaronder ChatGPT, Quantum computing en 'de metaverse', heeft een onduidelijke, maar zeker niet te onderschatten invloed op de totale dreiging.

Afhankelijk van de omvang van een cyberaanval en de effecten in de organisatie is een schade van meerdere miljoenen denkbaar. Het bedrag van €4 miljoen is gebaseerd op de schade bij Hof van Twente in 2020. DIe organisatie werd langdurig ontwricht moest haar hele ICT-landschap opnieuw opbouwen. Gezien onze beveiligingsmaatregelen schatten we de kans gering. Dat betekent een dekkingsvereiste van 20% van de maximale schade (€ 500.000).

Deurne heeft voor 2025 middelen gekregen om de tekorten op de jeugdzorg te verlagen. Voor Deurne is dit een bedrag van € 2.481.000. De beslissing over structurele toekenning is nog niet gemaakt. De verwachting is dat er in de loop van 2024 of 2025 duidelijkheid komt over de vraag hoeveel extra geld structureel beschikbaar komt van het Rijk. Het Rijk heeft aangegeven dat 100% van het beschikbaar gestelde budget meerjarig doorgetrokken mag worden, met dien verstande dat de Hervormingsagenda Jeugd hierop gecorrigeerd dient te worden. De bedragen die Deurne de komende jaren mag meenemen zijn € 1.418.000 in 2026 aflopend naar € 1.285.000 in 2028.

De gemeenteraad van Deurne heeft op 15 september 2020 besloten om garant te staan voor een door de staat verstrekte geldlening aan Ons Middelbaar Onderwijs (OMO).

Dit brengt een risico mee, maar het risico wordt ook beperkt door:

De gemeentelijke jaarlijkse bijdrage in de huisvestingskosten is juist bedoeld om de lening af te lossen. OMO is daardoor verzekerd van inkomsten om de lening terug te betalen.
De gemeente Deurne heeft het eerste recht van koop op de schoolgebouwen afgedwongen voor het geval de garantstelling wordt aangesproken of OMO wenst te verkopen. Ook dat geeft OMO de middelen om de lening af te lossen. Bovendien geschiedt betaling van de koopsom onder verrekening van hetgeen de gemeente op grond van de door haar ten behoeve van OMO verstrekte garantie aan de Staat heeft betaald.
OMO heeft een gezonde financiële positie.
Tot op heden zijn er nooit gemeentelijke garantstellingen ingeroepen voor door OMO aangegane leningen.
Door deze beperking van het risico wordt deze geschat 0%. De garantie en de geldlening zal jaarlijks gemonitord worden.

Het inkoopbureau heeft een analyse gemaakt van de nalevingsgraad van inkoopregels in gemeenten van 20.000-50.000 inwoners. Hieruit blijkt dat de nalevingsgraad uitkomt op 20-30%. Gezien het inkoopvolume van Deurne is de schatting is dat er bruto voor € 20 miljoen risico gelopen wordt. Dit betekent een waardering in klasse 3. Een waardering in klasse 6 ligt meer voor de hand. Dit omdat de gemeente interne controles uitvoert. Er ontstaat alleen een risico als de gemeente het inkoopbeleid niet volgt. Dit risico ontstaat bij inkopen die de organisatie zelf doet, zonder ondersteuning van Bizob. Wanneer inkooptrajecten zwak zijn en onvoldoende onderbouwd, kan dit leiden tot procedures waaruit schadevergoedingen voortkomen. Verder bestaat het risico op overschrijding van Europese aanbestedingsdrempels. Dit risico kan ontstaan bij het (stilzwijgend) verlengen van lopende overeenkomsten.

Op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) kan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) boetes opleggen van maximaal €20.000.000 of 4% van de wereldwijde jaaromzet. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval (in hoeverre valt de organisatie iets te verwijten, heeft de organisatie aan haar zorgplicht voldaan etc.) kan die schade oplopen. Daarbij komen onderzoekskosten, herstel en juridische kosten. In 2022 en 2023 hebben twee gemeentes een boete van de AP gekregen. Voor het te lang bewaren van persoonsgegevens werd € 30.000 opgelegd en op het verwerken van camerabeelden zonder voorafgaande DPIA volgde een boete van € 50.000. Op basis hiervan schatten we de maximale schade voor de gemeente Deurne in op € 100.000. We geloven dat de gemeente Deurne qua beheersing van persoonsgegevens in de middenmoot van de 342 Nederlandse gemeentes valt. Op basis hiervan en met de kennis dat dat sinds 2021 jaarlijks door de AP aan 1 gemeente een boete werd opgelegd schatten we de kans op een boete voor Deurne op 1%.

De gemeenschappelijk regeling bestaat uit de 9 deelnemende gemeenten en een private partij PreZero. Het jaar 2024 was gericht op het opheffen van de onrechtmatigheid, de ontvlechting met PreZero en de gewijzigde GR Blink 2.0.  

Eind 2023 is besloten dat Prezero als deelnemer uit de GR Blink zal terugtreden en dat de Gemeenschappelijke regeling gewijzigd zal worden. Er blijft sprake van een (gewijzigde) GR die wordt gevormd door de huidige 9 gemeenten.

Blink beschikt in 2023 nog niet over een eigen vermogen om niet begrote en/of onvoorziene kosten te dekken. Als de risico’s zich voordoen worden de kosten hiervan in rekening gebracht bij de deelnemende gemeenten.

Continuïteitsrisico
In de samenwerking met Blink levert PreZero naast diensten voor verwerkings- en transport ook diensten voor de vorming van de organisatie. De verwachting is dat er geen continuïteitsrisico ontstaat.  

Prijsrisico
Het prijsrisico bestaat bij afvalstromen die tot 1-4-2024 worden verwerkt door Prezero.   Met ingang van 01-04-2024 zullen deze afvalstromen rechtmatig zijn aanbesteed en daalt het prijsrisico aanzienlijk.  

De gemeente Deurne heeft de risico’s in beeld gebracht van ingediende (plan)schadeclaims, lopende procedures en geschillen, waarbij juridische zaken betrokken is. Deze bedragen zijn exclusief de risico’s van de grondexploitaties, omdat die worden opgevangen binnen de grondexploitatie.